کاروانسرای خان زنیان

کاروانسرای خان زنیان در عصر قاجار ساخته شده است و به کاروانسرای مشیری مشهور است. این کاروانسرا در وسط روستای خان زنیان در کیلومتر 40 جاده شیراز به بوشهر قراردارد. این بنا چهار ایوانی بوده و دارای 4 برج هشت ضلعی در اطراف بنا می باشد. 

عکس: محمدمهدی اسدزاده

در زیر عکس هایی از ورودی کاروانسرای تاریخی شهر خانه زنیان را مشاهده می کنید.

این کاروانسرا در روستای خطیری، یعنی بعد از پل ورودی خانه زنیان از سوی شیراز قرار دارد.

به نظر می رسد باتوجه به معماری این کاروانسرا، این کاروانسرا متعلق به دوره صفویه یا زندیه باشد.

این کاروانسرا دارای چهار برج و یک برج اضافی بر روی درب ورودی می باشد. مصالح به کار رفته در ان عموماً سنگ و گچ می باشد.

طاق های بیرونی و درونی این کاروانسرا زیبایی خاصی را به این کاروانسرا داده است.

متأسفانه این کاروانسرا مدت هاست که بنابه دلایلی از سوی شهرداری درب آن بسته می باشد.

شهردار خانه زنیان گفت: مکاتباتی را با اداره میراث فرهنگی داشته ایم تا این کاروانسرا را دریابد و از این حالت بیرون بیاید. متأسفانه به دلیل ورود غیرمجاز و استفاده غیرمجاز از این مکان که باعث صدماتی به آن می شد مجبور شدیم تا درب آن را ببنیدم.

لازم به ذکر است گفته می شود که در سوی دیگر رودخانه  (قره آغاج) میانه خانه زنیان، یک کاروانسرای دیگر دقیقاً با همین قدمت و شکل وجود داشته است که بنابه دلایلی تخریب و به جای ان پاک ساخته شد. اندکی بعد آن پارک نیز تخریب و به جای آن خانه فرهنگ شهر خانه زنیان بنا شده است.

بنا به نظر سایت فارس شناسی درباره این کاروانسرا می خوانیم:

کاروانسرای خان زنیان در عصر قاجار ساخته شده است و به کاروانسرای مشیری مشهور است. این کاروانسرا در وسط روستای خان زنیان در کیلومتر 40 جاده شیراز به بوشهر قراردارد. این بنا چهار ایوانی بوده و دارای 4 برج هشت ضلعی در اطراف بنا می باشد. مصالح اصلی ساخت آن سنگ و گچ بوده است. سر در ورودی بنا در ضلع جنوبی بنا قرار گرفته که به نظر می رسد محلی برای نصب کتیبه داشته است. این کتیبه اکنون موجود نیست.

نمای بیرونی بنا از بیرون دارای 8 طاق نما در هر طرف ورودی بوده که کلا دارای 16 طاق نماست. دو طاق نمای سمت راست و چپ ورودی دو طبقه بوده که طاق اول خنچه پوش و طاق دوم تیزه دار می باشد. طاق نماهای جنوبی به بدنه اصلی الحاق شده اند که دارای نماسازی با سنگ های تراشیده می باشد. در نمای ورودی دورن جرزها هر کدام یک مال بند(محلی برای بستن حیوانات) وجود دارد. در نمای جنوبی آبچک و ناودان سنگی تعبیه شده است که بسیار از آن شکسته و از میان رفته است.

نوع پوشش ایوان جنوبی به صورت طاق و تویزه است و در داخل ایوان  از دو طرف دو درب وجود دارد که دسترسی به فضاهای مجاور را از هر دو طرف امکانپذیر می سازد. فضای بالای برج ها به صورت هشت گوش می باشد که در هر ضلع آن یک طاق نما تعبیه شده است که دارای روزنه های دید جهت نگهبانی از کاروانسرا می باشد. ارتفاع فضای گنبد شرقی 60/2 و عرض آن 3 متر است. دو برج شمال غربی و شرقی از از برج های دیگر بزرگ ترند. عرض آنها 4 و ارتفاع آنها 60/3 است. پوشش پشت کاروانسرا به خصوص روی ایوانهای اصلی سنگ فرش است. دور پشت بام دارای جان پناه است که در آن تیرکش و ناودانهای سنگی تعبیه شده است. راه دسترسی به پشت بام از ایوانهای شرقی و غربی است.

ضلع جنوب شرقی کاروانسرا به صورت دو اشکوبه ای (دوطبقه) بوده که دارای یک حیاط مجزا در طبقه دوم است. کف کاروانسرا نیز سنگ فرش است و اتاق های آن پوشش طاق و تویزه دارد. سنگهای تراشیده شده نما و اندود گچ در حجره ها بر زیبایی این بنا افزوده است.